Οι απώλειες στην κτηνοτροφία οδηγούν τις εξελίξεις στο καθεστώς προστασίας των λύκων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλλε πρόταση απόφασης του Συμβουλίου, για την προσαρμογή του καθεστώτος προστασίας του λύκου, στο πλαίσιο της διεθνούς σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, στην οποία η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη.

Σημειώνεται, πως το καθεστώς προστασίας του λύκου -βάσει της σύμβασης- καθορίστηκε σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα το 1979, κατά τη στιγμή της διαπραγμάτευσης της σύμβασης. Βάσει εμπεριστατωμένης ανάλυσης σχετικά με την κατάσταση του λύκου στην ΕΕ, η Επιτροπή προτείνει να καταστεί ο λύκος «προστατευμένος σε αντίθεση με τον «αυστηρά προστατευόμενο».

Το γεγονός αυτό, αποτελεί συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής τον Σεπτέμβριο του 2023 ότι, με βάση τα συλλεγέντα στοιχεία, θα αποφασίσει σχετικά με πρόταση τροποποίησης, κατά περίπτωση, του καθεστώτος προστασίας του λύκου και επικαιροποίησης του νομικού πλαισίου, ώστε να εισαχθεί, όπου απαιτείται, περαιτέρω ευελιξία.

Η αλλαγή του καθεστώτος προστασίας του λύκου βάσει της σύμβασης της Βέρνης, με την επιφύλαξη της συμφωνίας των κρατών μελών της ΕΕ και άλλων συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης της Βέρνης, αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε παρόμοια αλλαγή του καθεστώτος του σε επίπεδο ΕΕ. Η πρόταση αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό στη θέση που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του της 24ης Νοεμβρίου 2022.

Η Επιτροπή εξακολουθεί να παροτρύνει τις εθνικές και τοπικές αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα στο τρέχον πλαίσιο, με τη στήριξη της ΕΕ, παρέχοντάς τους παράλληλα σαφή προοπτική περαιτέρω ευελιξίας όσον αφορά τη διαχείριση, εάν οι υφιστάμενες δυνατότητες αποδειχθούν ανεπαρκείς.

Οι δηλώσεις των πρωταγωνιστών

Η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Η επάνοδος των λύκων αποτελεί καλή είδηση για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Ωστόσο, η συγκέντρωση των αγελών λύκων σε ορισμένες ευρωπαϊκές περιφέρειες έχει καταστεί πραγματικός κίνδυνος, ιδίως για το ζωικό κεφάλαιο. Για την πιο ενεργό διαχείριση των κρίσιμων συγκεντρώσεων λύκων, οι τοπικές αρχές ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία. Το ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να διευκολύνει αυτό το εγχείρημα και η διαδικασία που ξεκίνησε σήμερα η Επιτροπή αποτελεί σημαντικό βήμα. Είμαι βαθιά πεπεισμένη ότι μπορούμε και θα βρούμε στοχευμένες λύσεις για την προστασία τόσο της βιοποικιλότητας όσο και των μέσων βιοπορισμού μας στην ύπαιθρο».

Ο επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους δήλωσε σχετικά: «Η πρόταση για αλλαγή του καθεστώτος προστασίας των λύκων στο πλαίσιο της σύμβασης της Βέρνης αναγνώρισε την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που θέτει η αύξηση των πληθυσμών λύκων, διατηρώντας παράλληλα τον στόχο της διατήρησης της βιοποικιλότητας και τον στόχο επίτευξης και διατήρησης ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των ειδών. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει τις εθνικές και τοπικές αρχές με χρηματοδότηση και καθοδήγηση για την προώθηση της συνύπαρξης με τους λύκους και τα μεγάλα σαρκοφάγα γενικά. Οι επενδύσεις σε μέτρα πρόληψης παραμένουν ουσιαστικής σημασίας για τη μείωση της θήρευσης του ζωικού κεφαλαίου».

Ο επίτροπος Γεωργίας, κ. Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, δήλωσε τα εξής: «Από την επικοινωνία με τους γεωργούς και τις αγροτικές κοινότητες, αντιλαμβάνομαι πώς η επιστροφή των λύκων έχει δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις σε ορισμένες περιοχές, ιδίως όσον αφορά την ποιμενική κτηνοτροφία, σε ένα ήδη δύσκολο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο. Η σημερινή πρόταση αντικατοπτρίζει αυτές τις προκλήσεις, βάσει εμπεριστατωμένης ανάλυσης όλων των διαθέσιμων επιστημονικών και τεχνικών δεδομένων. Δράττομαι επίσης της ευκαιρίας για να ενθαρρύνω τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν πλήρως τη χρηματοδότηση της ΕΕ για τη στήριξη επενδύσεων σε μέτρα πρόληψης, τα οποία είναι απαραίτητα για τη μείωση των απειλών για το ζωικό κεφάλαιο».

Στήριξη των εθνικών και τοπικών αρχών

Σημειώνεται, πως η επιστροφή των λύκων σε περιοχές της ΕΕ όπου απουσίαζαν εδώ και πολύ καιρό και ο αυξανόμενος πληθυσμός τους σε νέα εδάφη, έχει οδηγήσει σε προκλήσεις και συγκρούσεις, όπως επιθέσεις κατά της κτηνοτροφίας και συγκρούσεις με γεωργούς και κυνηγούς, ιδίως όταν δεν εφαρμόζονται ευρέως μέτρα πρόληψης ζημιών.

Όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε κοινή επιστολή που απέστειλαν οι Επίτροποι Σινκέβιτσιους και Βοϊτσεχόφσκι στους υπουργούς της ΕΕ, η Επιτροπή στηρίζει τις εθνικές και τοπικές αρχές στην πρόληψη ή τη σημαντική μείωση των κινδύνων θήρευσης. Διάφορα μέτρα έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά όταν εφαρμόζονται σωστά και είναι προσαρμοσμένα στο τοπικό πλαίσιο.

Περισσότεροι από 20.000 λύκοι σε 23 χώρες

Η ανάλυση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, δείχνει ότι οι πληθυσμοί λύκων έχουν αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες και καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερες περιοχές. Σε 23 κράτη μέλη της ΕΕ υπάρχουν περισσότεροι από 20,000 λύκοι, με γενικά αυξανόμενους πληθυσμούς και επεκτεινόμενες περιοχές. Πρόκειται για μία επιτυχία όσον αφορά τη διατήρηση, η οποία κατέστη δυνατή μέσω προστατευτικής νομοθεσίας, ευνοϊκότερης στάσης του κοινού και βελτίωσης των οικοτόπων. Ωστόσο, η επέκταση αυτή οδήγησε σε αυξανόμενες συγκρούσεις με τις ανθρώπινες δραστηριότητες, ιδίως όσον αφορά τις ζημίες στο ζωικό κεφάλαιο, με έντονη πίεση σε συγκεκριμένες περιοχές και περιφέρειες.

Αυτή η μεταβαλλόμενη πραγματικότητα δικαιολογεί τώρα την προσαρμογή του καθεστώτος νομικής προστασίας, ώστε να καταστεί δυνατή η περαιτέρω ευελιξία διαχείρισης σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης της Βέρνης, διατηρώντας παράλληλα τον γενικό νομικό στόχο, για την επίτευξη και τη διατήρηση ικανοποιητικής κατάστασης για το είδος. Διατίθεται χρηματοδότηση από την ΕΕ για τη στήριξη επαρκών επενδύσεων σε κατάλληλα μέτρα πρόληψης των ζημιών, τα οποία θα παραμείνουν απαραίτητα για τη μείωση της θήρευσης του ζωικού κεφαλαίου.

Επόμενα βήματα

Εναπόκειται τώρα στα κράτη μέλη να αποφασίσουν σχετικά με την πρόταση αυτή. Μόλις εγκριθεί, η πρόταση θα υποβληθεί από την ΕΕ στη μόνιμη επιτροπή της σύμβασης της Βέρνης. Ανάλογα με το αποτέλεσμα των αποφάσεων αυτών στο Συμβούλιο και στη μόνιμη επιτροπή της σύμβασης της Βέρνης, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να προτείνει την προσαρμογή του καθεστώτος προστασίας του λύκου εντός της ΕΕ.

Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή εξακολουθεί να παροτρύνει τις τοπικές και τις εθνικές αρχές να αναλάβουν δράση, όπου απαιτείται, όπως προβλέπεται από τις δυνατότητες παρέκκλισης που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία, και να αξιοποιήσουν τις διαθέσιμες ευκαιρίες χρηματοδότησης της ΕΕ για να επενδύσουν σε μέτρα πρόληψης και αντιστάθμισης.

Υπενθυμίζεται, πως η Επιτροπή δημοσίευσε λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές το 2021 με παραδείγματα ορθής πρακτικής. Η Επιτροπή, τονίζει, πως θα συνεχίσει τη στενή συνεργασία της με τα κράτη μέλη για την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης του λύκου και τη συνύπαρξή του με κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες. Θα συνεχίσει επίσης να στηρίζει τις επενδύσεις για τη συνύπαρξη με τα μεγάλα σαρκοφάγα και το έργο των σχετικών ευρωπαϊκών και περιφερειακών πρωτοβουλιών ενδιαφερόμενων μερών.

Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί πως η Σύμβαση της Βέρνης είναι μια διακυβερνητική συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης που συνήφθη το 1979 για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής άγριας πανίδας και χλωρίδας και των φυσικών οικοτόπων τους, ιδίως εκείνων των οποίων η διατήρηση απαιτεί τη συνεργασία πολλών κρατών. Από τον Απρίλιο του 2024, θα καλύπτει 50 συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Η οδηγία της ΕΕ για τους οικοτόπους εφαρμόζει τις απαιτήσεις της σύμβασης της Βέρνης και προβλέπει αυστηρή προστασία για τους περισσότερους πληθυσμούς λύκων στην Ευρώπη, με δυνατότητες παρέκκλισης.